Trong cuộc sống hàng ngày, cha mẹ thường xuyên so sánh con mình với những trẻ khác. Những sự so sánh này về các lĩnh vực phát triển của những trẻ cùng độ tuổi có thể khiến cha mẹ cảm thấy lo lắng. Bạn có thể tự hỏi: khi nào thì trẻ phát triển “theo độ tuổi”? Và con mình nên làm gì ở mỗi giai đoạn?
Sự phát triển cá nhân của trẻ
Sự phát triển của trẻ là một quá trình cá nhân. Mỗi trẻ sẽ phát triển các kỹ năng ở những lĩnh vực khác nhau và theo tốc độ riêng của mình. Là cha mẹ, bạn có thể thắc mắc liệu con mình có đang phát triển đúng với độ tuổi hay không. Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về các kỹ năng mà trẻ thường đạt được ở từng độ tuổi, dựa trên các cột mốc phát triển. Tuy nhiên, cần nhớ rằng đây chỉ là những hướng dẫn chung và sự tiến bộ của mỗi trẻ có thể khác nhau.
Tại sao lại cần quan tâm đến các lĩnh vực phát triển của trẻ?
Mô tả các lĩnh vực phát triển giúp chúng ta quan sát và ghi nhận sự tiến bộ của trẻ một cách có định hướng, đồng thời cung cấp cái nhìn rõ ràng cho những người tham gia vào quá trình giáo dục và chăm sóc trẻ, từ đó hỗ trợ trẻ một cách chính xác và hiệu quả. Mục tiêu là giúp mỗi trẻ phát triển tối đa tiềm năng của mình, dựa trên nhu cầu và khả năng riêng biệt của từng bé.
Mỗi trẻ có một con đường phát triển riêng
Khi nào thì trẻ phát triển “theo độ tuổi”? Và con mình nên làm gì ở mỗi giai đoạn? Đây là những câu hỏi rất quan trọng. Tuy nhiên, cũng cần hiểu rằng không có câu trả lời chung cho tất cả. Phát triển trẻ em là một quá trình cá nhân hóa, liên tục và thay đổi từng ngày.
Một trẻ có thể phát triển kỹ năng vận động nhanh hơn, trong khi trẻ khác lại phát triển ngôn ngữ tốt hơn. Một số trẻ có thể học đi, chạy, nhảy sớm hơn, trong khi trẻ khác lại bắt đầu nói sớm và lưu loát hơn. Tính cách cũng ảnh hưởng đến quá trình phát triển: một số trẻ có thể ngại ngùng hơn hoặc vui vẻ và tự tin khi thử những điều mới.
Những khác biệt này là bình thường trong quá trình phát triển cá nhân của trẻ và không nên khiến cha mẹ lo lắng. Phát triển là một hành trình đòi hỏi thời gian và sự kiên nhẫn, trong đó trẻ sẽ thử nghiệm và thay đổi các kỹ năng đã học. Các lĩnh vực phát triển không bao giờ diễn ra đồng đều, mà có sự tiến triển khác nhau ở mỗi trẻ.
Các lĩnh vực phát triển bao gồm các kỹ năng chia thành các nhóm như sau:
- Kỹ năng vận động (ví dụ: cầm nắm, bò, đi)
- Kỹ năng giác quan (ví dụ: thị giác, thính giác, khả năng phối hợp và thăng bằng)
- Kỹ năng nhận thức (ví dụ: ngôn ngữ, trí nhớ, khả năng nhận diện và hiểu ý nghĩa)
- Kỹ năng xã hội và cảm xúc (ví dụ: nhận biết cảm xúc, sự thấu hiểu, kiểm soát cảm xúc và hành vi)
- Kỹ năng thẩm mỹ (ví dụ: năng khiếu âm nhạc, sáng tạo, thiết kế nghệ thuật)
- Kỹ năng ngôn ngữ (ví dụ: khả năng hiểu và diễn đạt ngôn ngữ).
Khi trẻ 3 tuổi, bé có thể làm gì khi phát triển đầy đủ?
Trẻ 3 tuổi sẽ phát triển như thế nào trong các lĩnh vực dưới đây?
Theo nghiên cứu trong tâm lý học phát triển và y học nhi khoa, nhiều trẻ sẽ trải qua một bước nhảy vọt trong sự phát triển sau sinh nhật lần thứ 3. Dưới đây là những dấu hiệu tiêu biểu cho sự phát triển phù hợp với độ tuổi:
Kỹ năng vận động
- Kỹ năng vận động: Trẻ có thể đi, chạy, nhảy, leo trèo và nhảy qua các vật cản một cách an toàn.
- Kỹ năng vận động khó: Trẻ có thể cầm và sử dụng các đồ vật như bút, cọ vẽ. Trẻ cũng có thể vẽ các hình dạng đơn giản, xâu hạt và chơi với các khối xây dựng.
- Phối hợp tay-mắt: Trẻ có thể bắt và ném bóng đơn giản.
- Cảm giác thăng bằng: Trẻ có thể đứng trên một chân và đi vài bước trên một thanh hẹp hoặc đường thẳng.
- Nhận thức cơ thể: Trẻ có thể cảm nhận cơ thể mình và nhận thức được vị trí cơ thể trong không gian.
Kỹ năng ngôn ngữ
- Trẻ có thể nói những câu đơn giản.
- Trẻ sử dụng đại từ nhân xưng như “con”, “ba”, “mẹ”, “chú”, “dì”.
- Trẻ hiểu các câu hỏi và biết cách trả lời.
- Trẻ có thể gọi tên các đồ vật và người xung quanh.
- Trẻ có thể kể những câu chuyện đơn giản.
Khả năng nhận thức
- Trẻ bắt đầu nhận thức được sự liên kết giữa hành động và kết quả.
- Trẻ nhận thức được các khái niệm không gian như “trên”, “dưới”, “bên cạnh”…
- Trẻ có thể sắp xếp đồ vật dựa trên các đặc điểm như màu sắc, hình dáng hoặc kích thước.
- Trẻ bắt đầu hiểu số lượng và mối liên hệ giữa các con số.
Kỹ năng xã hội và cảm xúc
- Trẻ bắt đầu tự mặc đồ một cách độc lập.
- Trẻ có thể thể hiện các cảm xúc như vui, giận, buồn và sợ hãi.
- Trẻ hiểu được cảm xúc của mọi người xung quanh.
- Trẻ dần hình thành khả năng đồng cảm với người khác.
- Trẻ bắt đầu xây dựng các mối quan hệ bạn bè.
- Trẻ thích tham gia vào các trò chơi chung với bạn bè, đặc biệt là các trò chơi đóng vai.
- Trẻ có thể ở lại một thời gian với người chăm sóc quen thuộc mà không gặp khó khăn.
- Trẻ phát triển khả năng hợp tác và giải quyết mâu thuẫn với người khác.
- Trẻ muốn giúp đỡ trong các công việc gia đình.
Trẻ phát triển đầy đủ ở độ tuổi 4 có thể làm gì?
Ở độ tuổi bốn, trẻ thường đã vượt qua “giai đoạn chống đối” và trở nên dễ hiểu hơn so với khi ba tuổi. Trẻ cũng khéo léo hơn, đồng thời tràn đầy năng lượng và sự tò mò, luôn khao khát vận động và khám phá thế giới xung quanh.
Kỹ năng vận động
Trẻ có thể đi bộ, chạy và nhảy trên một chân một cách tự tin.
Trẻ bắt và ném bóng một cách dễ dàng.
Trẻ có thể leo cầu thang một cách linh hoạt, thay đổi chân mỗi bậc.
Trẻ có thể tự mặc và cởi đồ mà không cần giúp đỡ.
Trẻ dần phát triển những kỹ năng tinh tế như vẽ tranh, cắt giấy, và lắp ráp các đồ vật đơn giản.
Kỹ năng ngôn ngữ
Trẻ mở rộng vốn từ vựng và tạo ra những câu dài hơn.
Trẻ có thể kể lại các sự kiện, kể cả những điều đã xảy ra trong quá khứ.
Trẻ hiểu các câu phức tạp hơn và bắt đầu nhận ra mối quan hệ giữa các sự vật.
Trẻ có thể nói những câu đơn giản gồm ít nhất bốn từ.
Trẻ dùng đúng các đại từ như “con”, “ba”, “mẹ”, “cô”.
Trẻ kể những câu chuyện mạch lạc, có đầy đủ mở đầu, giữa và kết thúc.
Trẻ hiểu được các cặp đối nghĩa như “cao-thấp”, “trước-sau”.
Trẻ bắt đầu sử dụng các thì quá khứ, như “con đã đi” hay “con đã ăn”.
Kỹ năng nhận thức
Trẻ có thể nhận ra và so sánh các con số và lượng một cách đơn giản.
Trẻ có thể phân biệt và gọi tên các hình dạng và màu sắc.
Trẻ có thể xếp đồ vật theo kích thước, trọng lượng và chiều dài.
Trẻ giải quyết các câu đố và trò chơi ghép hình một cách nhanh chóng.
Trẻ có thể làm theo các chỉ dẫn đơn giản và tuân thủ quy tắc.
Trẻ thể hiện sự cảm thông và biết chia sẻ với người khác.
Kỹ năng xã hội và cảm xúc
Trẻ bắt đầu hình thành những tình bạn sâu sắc và vui vẻ tương tác với các bạn đồng trang lứa.
Trẻ có khả năng nhận diện cảm xúc của người khác và phản ứng một cách thích hợp.
Trẻ biết kiên nhẫn, đồng thời giải quyết mâu thuẫn một cách bình tĩnh và hợp lý.
Trẻ ngày càng nhận thức được giá trị bản thân, tự tin hơn và không ngừng khám phá những điều mới mẻ.
Trẻ hiểu và tuân thủ các quy tắc xã hội, góp phần tạo dựng các mối quan hệ hòa hợp với mọi người xung quanh.
Trẻ phát triển đầy đủ ở độ tuổi 5 có thể làm gì?
Trẻ 5 tuổi ngày càng trở nên độc lập hơn, và chỉ một năm nữa thôi, việc bắt đầu vào lớp học đã gần kề.
Kỹ năng vận động
Trẻ có thể đi bộ, chạy, nhảy và bật nhảy một cách tự tin và an toàn.
Trẻ có thể leo và xuống cầu thang một cách vững vàng.
Trẻ có thể giữ thăng bằng tốt.
Trẻ có thể ném và bắt đồ vật một cách chính xác.
Trẻ bắt đầu vẽ và tô màu các hình cơ bản như hình tròn, hình vuông, hoặc thử vẽ các chữ cái.
Khả năng ngôn ngữ
Trẻ có thể nói thành câu dài và đầy đủ, sử dụng nhiều từ vựng hơn.
Trẻ đã hiểu ngữ pháp cơ bản và cấu trúc câu trong ngôn ngữ của gia đình.
Trẻ có thể kể lại các câu chuyện ngắn một cách rõ ràng và dễ hiểu.
Vốn từ vựng của trẻ phát triển mạnh, với khoảng 2000 từ trở lên.
Khả năng nhận thức
Trẻ có thể giải quyết những vấn đề đơn giản và tìm ra cách giải quyết hợp lý.
Trẻ nhận biết và gọi tên được các con số, chữ cái, màu sắc và hình dạng.
Trẻ có khả năng ghi nhớ thông tin và tái hiện lại các sự vật.
Trẻ biết cách tuân theo các quy tắc và chỉ dẫn một cách dễ dàng.
Kỹ năng xã hội và cảm xúc
Trẻ phát triển khả năng thấu cảm, có thể cảm nhận và hiểu được cảm xúc của người khác.
Trẻ tham gia vào các hoạt động hợp tác, chơi cùng bạn bè một cách vui vẻ.
Trẻ hiểu và biết tuân thủ các quy tắc xã hội, như chia sẻ đồ chơi hoặc thay phiên nhau khi chơi.
Trẻ có khả năng kiểm soát cảm xúc, học cách kiên nhẫn và giải quyết xung đột một cách bình tĩnh.
Trẻ trở nên tự tin và có ý thức mạnh mẽ về bản thân.
Trẻ phát triển đầy đủ ở độ tuổi 6 có thể làm gì?
Vào độ tuổi 6, trẻ tiếp tục trải qua một bước nhảy vọt lớn trong sự phát triển.
Kỹ năng vận động
Trẻ có thể tự tin lái xe đạp hoặc xe scooter.
Trẻ thể hiện khả năng phối hợp và kiểm soát cơ thể tốt.
Trẻ có thể viết và vẽ bằng cả hai tay.
Trẻ chơi được các trò chơi bóng đơn giản và có thể bắt bóng.
Kỹ năng ngôn ngữ
Trẻ đã làm chủ cách phát âm chính xác các từ và câu.
Trẻ sử dụng cấu trúc ngữ pháp phức tạp hơn.
Trẻ kể chuyện và sự kiện theo đúng thứ tự thời gian.
Trẻ sử dụng tính từ và trạng từ để miêu tả sự vật và hành động.
Trẻ hiểu được các hình thức hài hước, châm biếm trong ngôn ngữ.
Kỹ năng nhận thức
Trẻ có thể suy nghĩ trừu tượng và hiểu các mối liên hệ giữa các sự vật.
Trẻ hiểu về mùa và sự phân chia tuần theo các ngày trong tuần.
Trẻ có thể nhận diện vấn đề và tìm ra giải pháp cho chúng.
Trẻ có thể đưa ra các kết luận logic đơn giản.
Trẻ ước lượng được các mối quan hệ không gian và hiểu các bản đồ hoặc kế hoạch.
Trẻ có thể xác định hướng đúng, sử dụng “trái” và “phải” một cách chính xác.
Trẻ nhận ra các mối quan hệ giữa các đối tượng trong tranh và có thể miêu tả được sự vật nào nằm phía trước, phía sau.
Trẻ hiểu được khái niệm về số lượng và có thể so sánh chúng.
Trẻ có thể đếm tới số 10 và nhận diện và gọi tên các con số đến 10.
Kỹ năng xã hội và cảm xúc
Trẻ phát triển khả năng đồng cảm, có thể đặt mình vào vị trí của người khác và hiểu rằng mỗi người đều có cảm xúc và nhu cầu riêng. Trẻ biết chia sẻ và cảm thông khi người khác buồn bã hay gặp khó khăn.
Trẻ biết cách ứng xử phù hợp trong các nhóm, có thể cùng chơi, hợp tác và giải quyết mâu thuẫn một cách hòa nhã. Trẻ cũng hiểu được giá trị của sự nhượng bộ và luôn sẵn sàng hỗ trợ người khác để duy trì sự hòa thuận.
Trẻ rèn luyện khả năng tự điều chỉnh cảm xúc, có thể kiểm soát và thể hiện cảm xúc một cách thích hợp. Trẻ có thể kiềm chế sự bốc đồng và phản ứng một cách điềm tĩnh, phù hợp với tình huống.
Trẻ cũng nhận thức rõ các quy tắc xã hội, hiểu được hành vi nào là chấp nhận được và hành vi nào không, và biết rằng việc vi phạm sẽ có những hậu quả nhất định.
Nguồn: https://www.familienportal.nrw/en/3-bis-6-jahre/entwicklung/developmental-milestones-3-6-years-age
